راهبردهای انگیزشی برای یادگیری
دو اصل اساسی در موفقیت تحصیلی: انگیزه و راهبرد
شکایت همیشگی والدین، مشاوران، دانش اموزان و دانشجویان این است که انگیزه ای برای مطالعه نیست یا اینکه می خونم اما نتیجه خیلی خوبی نمی گیرم. از این شکایت به دو اضل مهم در پیشرفت پی می بریم اول انگیزه نداشتن و دومی راهکار نداشتن. اما اینکه کدامیک در دانش آموز یا دانشجو مشکل زا شده است باید مورد سنجش قرار گیرد. هر کدام از این دو اصل هم از آیتم های جزیی تری تشکیل شده اند که باید به طور دقیق ارزیابی شود.
ابتدا یک دید کلی نسبت به عوامل موثر در یادگیری پیدا کنیم
راهبرد های انگیزشی
انگیزش (motivation) به عنوان عالم نیرو دهنده ، هدایت کننده و نگهدارنده رفتار تعریف می‌شود. انگیزش یک تمایل یا گرایش به عمل کردن به طریق خاص است و انگیزه نیاز یا درخواست ویژه‌ای است که انگیزش را موجب می‌شود. در واقع انگیزه را علت و دلیل رفتار می‌دانند. دلیل اینکه چرا ما بعضی رفتارها را انجام می‌دهیم ولی بعضی دیگر را انجام نمی‌دهیم، انگیزه‌های ما هستند.فرآیند تحصیل از عمده جریاناتی است که با سیستم انگیزشی در‌گیر است. فعالسازی و تقویت انگیزش درونی در دانش جویان اهداف مبتنی بر یادگیری آنها را برآورده خواهد ساخت و دوام و پایایی آنها را تضمین خواهد کرد. دانش جویی که دارای انگیزه های درونی قوی می باشد، نه صرفا بر مبنای کسب نمرات برتر ، جوائز و امتیازات ویژه ، بلکه بر اساس انگیزه‌های درونی خویش وارد عمل خواهد شد. غالبا افرادی که با تحمل انواع سختیها و مشقتها به دنبال رسیدن به اهداف خود هستند در واقع از انگیزش درونی خود به عنوان نیرو دهنده و تقویت کننده استفاده می‌کنند. افراد خود انگیخته یا افرادی که دارای انگیزش درونی هستند، نیاز به استفاده مداوم از انگیزشهای بیرونی ندارند. هر چند استفاده از این مشوقها آنها را فعالتر و انگیخته‌تر می‌سازد اما کاهش یا فقدان آنها چندان تاثیری در کاهش انگیزش آنها برای فعالیت و در نتیجه کاهش عملکردشان نخواهد داشت.
انگیزه تحصیلی به عوامل و مقیاس های جزئی تری تبدیل می شوند که شناخت دقیق آنها می تواند علت های افت تحصیلی دانش آموزان را تا حدی شناسایی کند تا برای برطرف کردن آن برنامه ریزی مناسبی صورت پذیرد.در زیر با مهمترین این عوامل موثر در انگیزه های تحصیلی آشنا می شوید.
1-جهت گیری درونی نسبت به هدف
این مقیاس دلایل درونی مانند چالش انگیز بودن کنجکاوی و تسلط در انجام تکالیف را می سنجد و بیانگر آن است که چقدر از درون نسبت به انجام تکالیف صرفنظر از نتایج بیرونی آن اشتیاق دارید.
2- جهت گیری بیرونی نسبت به هدف
این مقیاس دلایلی مانند کسب نمرات پاداش ها و عملکرد و ارزشیابی توسط دیگران را به عنوان یک مشارکت کننده می سنجد. در حقیقت هدف شما ما از انجام تکالیف بیشتر کسب امتیازهای بیرونی مانند نمره خیلی خوب و دریافت پاداش می باشد.
3-ارزش تکلیف
میزان جالب بودن، مهم بودن و سودمندی مباحث مدرسه را از نظر شما می سنجد. یعنی اینکه شما چگونه نسبت به یک تکلیف فکر می کنید. آیا احساس می کنید که این تکالیف در پیشرفت تحصیلی شما تاثیر دارد؟ در صورتی که انجام تکالیف برای شما مهم باشد بیشتر به یادگیری مطالب درسی اشتیاق پیدا می کنید.
4- باور کنترل یادگیری
به باور های شما مبنی بر اینکه تلاش های تان چقدر به نتیجه مثبت می انجامد اشاره دارد. باور به اینکه بازدهی شما حاصل تلاش خودتان است یا عواملی از قبیل معلم ،استاد یا مدرسه. اگر باور داشته باشید که می توانید عملکرد تحصیلی خودتان را کنترل کنید، بیشتر تلاش می کنید تا راهبردهای لازم را یاد بگیرید.
5- خودکارآمدی
این مقیاس باور شما به توانمندی تان برای سازماندهی و اجرای اقدامات لازم در موقعیت های پیشرو را می سنجد به عبارت دیگر خودکارآمدی، ایمان شما نسبت به توانایی خودتان برای موفقیت در یک موقعیت مشخص است.چنین ایمانی عامل تعیین کننده طرز فکر، نحوه رفتار و احساسات است.
6-انتظار پیامد
این مقیاس انتظار شما از وقت و انرژی صرف کردن جهت یک سلسله فعالیت ها در جهت دستیابی به یک نتیجه مشخص را می سنجد. اینکه چند سال فعالیت تحصیلی به شما جایگاه اجتماعی و احساس رضایت را به همراه دارد یا خیر.
7- لذت یادگیری
مقیاس حالت ذهنی مطلوب همراه با احساس فیزیولوژیکی مطلوب در هنگام راهبرد های یادگیری و آموزش پیشرفت های تحصیلی و بازخوردهای مثبت دیگران را می سنجد. حاصل این لذت یادگیری، اشتیاق بیشتر و تلاش و پشتکار و پیگیری فعالیتهای تحصیلی است. افزایش تاب آوری در مواجهه با مشکلات تحصیلی نیز از نتایج لذت یادگیری است.
8- فرسودگی تحصیلی
این مقیاس برعکس لذت یادگیری است. حالت ناخوشایند هیجانی، که بیشتر به علت طولانی شدن تکالیف تحصیلی و استرس های ناشی از از آن است و در همه ابعاد انسان( بدنی، شناختی، عاطفی و رفتاری) نمود پیدا می‌کند. خستگی تحصیلی بی علاقگی و ناکارآمدی از پیامدهای فرسودگی تحصیلی است.
9- اضطراب امتحان
میزان نگرانی از افکار منفی قبل از امتحان دادن که باعث افت عملکرد می شود را می سنجد. همچنین برانگیختگی عاطفی و بدنی قبل و هنگام امتحان راهم اندازه گیری می کند. چقدر دانش آموز از نظر فکری خودش را ناتوان ارزیابی می کند و به دنبال این فکر چقدر واکنش‌های احساسی و فیزیولوژیک رخ می دهد.
راهبردهای یادگیری
منظور از راهبردهای یادگیری ( Learning Strategies ) ، طرحهای کلی ، روشها و فنون ذهنی برای حل مساله و اکتشافهایی برای پردازش اطلاعات هستند . به عبارت دیگر فعالیتهایی هستند که باعث تسهیل در عملکرد فرد می شوند .اهبردهای یادگیری دامنه گسترده ای دارند و از تکنیک‌های بهبود حافظه گرفته تا راهبردهای امتحان دادن و مطالعه کردن را در بر می گیرند.فلاول راهبردهای یادگیری را به راهبردهای شناختی و فراشناختی تقسیم می کند و معتقد است که راهبردهای شناختی برای تسهیل یادگیری و تکمیل تکلیف به کار می رود، در حالی که راهبردهای فراشناختی به منظور بازبینی این پیشرفت مورد استفاده قرار می گیرند. به عبارت دیگر راهبردهای شناختی برای پیشرفت و دستیابی به اهداف شناختی استفاده می شوند و راهبردهای فراشناختی جهت نظارت بر این فرآیندها به کار گرفته می‌شوند.
در زیر مهمترین راهبرد های یادگیری که باعث پیشرفت موثر در وضعیت تحصیلی دانش آموز می شود به اختصار بیان می شود. شناخت نقاط ضعف و یا عدم بکار گیری این راهبردها و برنامه ریزی صحیح برای یاد گیری این مهارت ها به پیشرفت دانش آموز منجر می شود
1- مرور ذهنی
میزان تکرار اطلاعات در حافظه کاری را می سنجد. این که دانش آموز یا دانشجو چقدر از تکنیک های مرور کردن ذهنی مانند از بر خوانی یا تکرار موضوع برای خودش استفاده می کند.
2- بسط دهی
این مقیاس وسعت بخشیدن به معنا از طریق دادن اطلاعات جدید به اطلاعات موجود است. به عبارتی چقدر دانش آموز با استفاده از تکنیک های نظیر بازگویی، خلاصه کردن، مقایسه کردن و یادداشت برداری خلاقانه سعی می‌کند اطلاعات جدیدی که آموخته است را به اطلاعاتی که قبلاً آموخته است ربط دهد.
3- سازماندهی
این مقیاس توانایی شما را برای ایجاد ساختار سلسله مراتبی بین قسمت های مختلف اطلاعات آموخته شده را می سنجد. استفاده از راهبرد هایی مانند خوشه بندی، فهرست بندی و انتخاب ایده اصلی به هنگام خواندن باعث سازماندهی قسمت های مختلف اطلاعات آموخته شده می شود.
4- تفکر انتقادی
توانایی دانش آموز در استفاده از آموخته هایش برای استفاده در موقعیت های جدید به منظور حل مسائل تصمیم گیری یا ارزشیابی انتقادی می باشد. به عبارتی توانایی کاربرد و انتقال یادگیری های تحصیلی آموزشی به محیط های واقعی زندگی می باشد.
5- راهبردهای فراشناختی
میزان آگاهی و دانش از شناخت و کنترل شناخت را می سنجد. به عبارت دیگر مشخص می کند که شما چقدر در فعالیت های تحصیلی برنامه ریزی می کنید. چقدر در اجرای این برنامه ها نظارت می کنید و در نهایت چقدر آن ها را نظم می دهید تا طبق برنامه‌ای که از قبل تدوین کرده بودید به پیش روند.
6- مدیریت زمان و محیط مطالعه
توانایی شما در تعیین زمانهای خاص برای مطالعه جهت استفاده موثر تربرای یادگیری و تعیین اهداف واقع بینانه است همچنین به این موضوع اشاره دارد که شما چقدر در انتخاب محیطی ساکت آرام و به دور از محرک های دیداری و شنیداری موفق عمل می کنید.
7- نظم دهی تلاش و پشتکار
میزان تلاش برای مدیریت بر خودتان را می سنجد و اینکه چقدر نسبت به تعیین اهداف مطالعه متعهد هستید حتی وقتی که مشکلات یا حواس پرتی هایی در پیرامون شما وجود دارد.
8- یادگیری از همسالان
میزان گفت و گو با همکلاسی ها برای روشن ساختن موضوع های درسی یا کمک از آنها برای توضیح بهتر برای جا افتادن مطلب در ذهن. به عبارت دیگر یادگیری مشارکتی و تعامل همکلاسی ها به قصد درک عمیق از یادگیری.
9- کمک طلبی
توانایی شما در مواقعی که مطلب یا موضوعی را متوجه نشده اید و سعی می کنید از حمایت دیگران در جهت رفع ابهام یادگیری بهتر استفاده کنید. این افراد ممکن است همکلاسی ها معلمان اساتیدوسایل اطرافیان شما باشند.
با جواب دادن صادقانه به پرسش های زیر می توانید نقاط قوت و ضعف خودتان را در هر مقیاس و بعد ببینید و در جهت رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت با کمک مشاور تحصیلی مجرب اقدام نمایید.